پیشگامی علمای مسلمان در دعوت همتایان مسیحی به گفتگو

نامه علمای مسلمان  و تأکید بر مشترکات ادیان ابراهیمی

علمای برجسته مسلمان طی نامه‌ای سرگشاده به رهبران روحانی جهان مسیحیت مبانی مشترک میان دو دین ابراهیمی را مورد تأکید قرار دادند تا رسیدن به صلح جهانی را با توجه به متون مقدس تحقق بخشند.

در این نامه که با عنوان "  کلام مشترک میان ما و شما"  در 29 صفحه منتشر شده آمده است: یکتایی خداوند، ضرورت عشق به وی و ضرورت عشق به همسایه  میان اسلام و مسیحیت دارای ریشه های مشترک است.ما به عنوان مسلمان به مسیحیان می گوییم که علیه آنها نبوده و اسلام نیز علیه آنها نیست. در جهان مدرن با وجود سلاحهای وحشتناک، هیچ کدام از دو طرف نمی‌توانند برنده شود. بنابراین آینده مشترک ما و بقای جهان در معرض خطر قرار گرفته است. در این میان عده ای از خرابی و مناقشه برای رسیدن به اهداف خود سود می برند، اگر نتوانیم برای تحقق صلح و رسیدن به هماهنگی گام برداریم، روح ازلی ما نیز در معرض خطر قرار می گیرد. بنابراین بگذارید تمایزات ما به انزجار و شکاف میان ما منتهی نشود و بایکدیگر با تقوا و کارهای خیر رفتار کنیم.

نسخه هایی از این نامه که دربرگیرنده بخشهایی از انجیل و قرآن است برای بندیکت شانزدهم رهبرکاتولیکهای جهان، دکتر روان ویلیامز اسقف اعظم کانتربری و رهبر انگلیکنهای جهان، بارتالامه اول رهبر ارتدکسهای قسطنطنیه و سایر پاتریاکهای ارتدکس، رهبران پروتستان و لوتری ارسال شده است.

نخستین واکنش واتیکان

رئیس شورای گفتگوی بین ادیان واتیکان در پاسخی محتاطانه به نامه 138 نفر از علمای مسلمان به روحانیون مسیحی جهان به ویژه پاپ اظهار داشت که این نامه بسیار جالب و نشانه دلگرم کننده ای برای گفتگوی میان مسلمانان و مسیحیان بوده است.

کاردینال ژان - لویی توران در پاسخ به نامه 138 نفر از رهبران مسلمان سراسر جهان این امر را مورد تصدیق قرار داد که رهبران مسلمان درک صحیحی از مبانی اعتقادی مسیحیت داشته و این امر در نقل قولهای متعدد آنها از عهد جدید و عهد قدیم به وضوح مشخص است.

کاردینال توران گفت: مهمترین مشخصه نامه رهبران اسلامی اتکای آن به باورهای مشترک است. 138 نفر از علمای مسلمان در این نامه رویکردی معنوی به گفتگوی بین ادیان داشته است که من آن را گفتگوی معنویت می خوانم. گام بعدی در گفتگوی بین ادیان باید تلاشی برای ثابت کردن این امر باشد که دین دستاویز خشونت قرار گرفته است.

اسقف اعظم کانتربری

اسقف اعظم ویلیامز از نامه علمای مسلمانان به رهبران مسیحی استقبال کرد و اشاره مسلمانان به احترام نسبت به همسایگان مسیحی و یهودی بر اساس کتب آسمانی را پایه‌های عدالت و صلح در جهان و تصدیق نیروی بالقوه توسعه گفتگوی دینی دانست.

دکتر آناس الشیخ علی رئیس انجمن دانشمندان علوم اجتماعی مسلمان که یکی از امضاء کنندگان نامه " کلام مشترک" بوده این نامه را به اسقف اعظم کانتبری در قصر لامبث ارائه کرد. اسقف اعظم ویلیامز به عنوان رهبر انگلیکنهای جهان از این نامه به عنوان تصدیق واضح نیروی بالقوه توسعه گفتگوی میان مسلمانان و مسیحیان و سایر جوامع دینی استقبال کرد و گفت: مبانی الهیاتی این نامه و فراخوان آن به رویارویی با تقوا و اعمال خیر با یکدیگر، احترام به یکدیگر، رعایت انصافت و مهربانی با یکدیگر و زندگی در صلح، هماهنگی و حسن نیت دوجانبه نشان دهنده نوعی از روابط است که ما خواستار برقراری آن در سراسر جهان به ویژه میان مسلمانان و مسیحیان هستیم.این نامه بر اهمیت بنیادین بر یگانگی خداوند و محبت نسبت به همسایه قابل تجلیل است. این نامه بدرستی روشن کرده است که احترام مساوی به مسلمانان، مسیحی و یهودیان در کتب مقدس ادیان پایه های صلح و عدالت در جهان هستند.فراخوان احترام، صلح و حسن نیت باید در تمام سطوح و تمام کشورها مورد توجه مسیحیان و مسلمانان قرار گیرند.

رئیس فدراسیون جهانی کلیسای لوتری

رئیس فدراسیون جهانی کلیسای لوتری مستقر در ژنو در واکنش به نامه علمای مسلمان به رهبران مسیحی دنیا ، مؤمنان را به خواندن نقاط مشترک ادیان ابراهیمی در کتابهای مقدس خود تشویق کرد و گفت: خداوند را برای نشان دادن این نوع حکمت و انسانیت از سوی رهبران دینی شکر می‌کنم.

کشیش مارک هانسون به عنوان بالاترین مقام کلیساهای لوتری انجیلی امریکا و رئیس فدراسیون جهانی کلیسای لوتری در واکنش به نامه علمای مسلمان که به رهبران مسیحی دنیا ارسال شده بود گفت: من به عنوان بالاترین مقام کلیساهای لوتری انجیلی امریکا و رئیس فدراسیون جهانی کلیسای لوتری مستقر در ژنو این نامه را با ادای احترام و صادقت به امضاء کنندگان آن دریافت کردم و امیدوارم انتظار ما برای رسیدن به صلح که از متون مقدس ما نشأت می گیرد تحقق یابد. برای صلح، عدالت و امنیت، مسلمانان، مسیحی و یهودیان دعا می کنم چرا که این امر بنیاد رفاه و زندگی همه ما ضروری محسوب می شود.

وی افزود: این نامه عشق به خداوند و میراث مشترک محبت حقیقی نسبت به همسایه را مورد تأکید قرار می دهد. این فرمان خداوند پیام همزیستی ودرک دوجانبه را منتقل می کند که مسلمانان و یهودیان آن را مورد توجه قرار دهند. این نامه همچنین نشان می دهد که چگونه فرمان خداوند برای محبت به همسایه در قرآن ، تورات و عهد جدید مشترک است. از همه مومنان می خواهم هرکجای جهان که هستند این بخشهای زیبا را در متون مقدس ادیان ابراهیمی یافته و آنها را مطالعه کنند.

نصر و اسپوزیتو خواستار پاسخگویی به نامه علمای مسلمانان شدند

در پی ارسال نامه علمای برجسته مسلمان به رهبران روحانی جهان مسیحیت که مبانی مشترک میان دو دین ابراهیمی را مورد تأکید قرار دادند نصر و اسپوزیتو خواستار پاسخگویی به نامه علمای مسلمانان شدند.

دکتر سید حسین نصر، استاد مطالعات اسلامی دانشگاه جورج واشنگتن، ضمن تایید این نامه که به گفتگوی دینی جهت تحقق صلح تاکید دارد خواستار پاسخ غیرسیاسی و الهیاتی از سوی علمای مسیحی شد.

جان اسپوزیتو، استاد مطالعات اسلامی دانشگاه جورج تاون نیز درباره این نامه اظهار داشت: گام بعدی برای رهبران مسیحی این است که با تعامل با یکدیگر ملزم به پاسخگویی به نامه علمای مسلمانان باشند.

شورای ملی کلیساهای آمریکا

شورای ملی کلیساهای امریکا از نامه علمای مسلمان به رهبران مسیحی جهان استقبال کرد و این اقدام ابتکاری را نشانه امید در جهان پراز خشونت دانست که باید جدی گرفته شود.

مایکل لیوینگستن رئیس شورای ملی کلیساهای امریکا در پاسخ به نام علما مسلمان آن را نشانه امید در جهان پر از خشونت دانست و از نوشتن این نامه در روزهای مقدس برای مسلمانان جهان استقبال کرد.

دکتر شانتا پریماواردانا دبیرکل شورای روابط بین ادیان نیز از دریافت این نامه علمای مسلمان استقبال کرد و آن را سندی تفکربرانگیز و ژرف دانست.

شورای جهانی کلیساها

دبیرکل شورای جهانی کلیساهای از نامه علمای مسلمان به رهبران مسیحی جهان استقبال کرد و گفت: در زمانی که تمام بشریت به دنبال راهنمایی رهبران دینی برای پاسخ گویی به وضعیت خشونت بار جهان هستند ارسال چنین نامه ای بسیار شایسته به نظر می رسد و شورای جهانی کلیساها آماده است در نکات پیشنهادی نامه با مسلمانان همکاری می کند.

 دکتر ساموئل کوبیا دبیرکل شورای جهانی کلیساها در واکنش به نامه " کلام مشترک میان ما و شما" آن را انتقال امید توصیف کرد و یادآور شدک این نامه در این نکته حائز اهمیت است که توسط گروه بزرگی از رهبران و علمای مسلمان از سراسر جهان امضاء شده و باعث منحصر به فرد شدن آن می شود. چنین وحدتی در یک هدف امید بسیاری را در رابطه با آرمانهای مشترک پیروان ادیان منتقل می کند.

دکتر کوبیا تصدیق کرد که شورای جهانی کلیساها آماده همکاری با نویسندگان این نامه است و این همکاری خود را در اجرای نکات پیشنهادی نامه عملی می کند.

رهبران دینی شورای اروپا

رهبران دینی شورای اروپا در واکنش به نامه علمای مسلمان به سران کلیساهای مسیحی بر گفتگوی دینی تأکید کرده و خواستار گفتگو درباره نقاط افتراق شدند.

شورای رهبران ادیان در بیانیه ای اعلام کرد: گفتگوی بین ادیان زمانی می تواند ثمربخش باشد که براساس مشترکات و اموری که ما را نزدیک می کند بنا شود، اما باید آشکارا و با صداقت مسائلی را که در آن اختلاف نظر داشته و یا حتی مسائلی که منبع مناقشه میان ما هستند را مطرح کنیم.

کمیته اجرایی رهبران دینی شورای اروپا همچنین در جلسه ای که  در اسلو برگزار کردند از دولت میانمار خواستند گفتگویی را با جنبشهای دموکراتیک و رهبر آن آنگ سان سو کی و همچنین جوامع دینی و قومی آغاز کنند.

پاسخ رهبران مسیحی به نامه علمای مسلمان

رهبران مسیحی از مذاهب و فرق مختلف به نامه سرگشاده 138 نفر از رهبران و علمای مسلمان جهان پاسخ داده و طی آن پیروان هر دو دین ابراهیمی را به عشق به خداوند دعوت کرده و از مسلمانان خواستند گناهان گذشته مسیحیان را ببخشند.

 بیش از 100 نفر از متألهان، روحانیون و کشیشان برجسته این نامه را امضاء و آن را توسط مرکز دین و فرهنگ "یل" منتشر کردند.  ریک وارن موسس و روحانی کلیسای سلدبک، جان اسکات روحانی بازنشسته کلیسای آل سولز در لندن، لیث اندرسون رئیس انجمن ملی انجیلی ها از جمله امضا کنندگان این نامه محسوب می‌شوند.

رهبران مسیحی اظهار داشتند: روابط صلح آمیز میان مسلمانانی و مسیحی یکی از چالشهای مهم قرن معاصر است و شاید این مسئله را بتوان به تمام عصر معاصر نسبت داد. اگر بتوانیم به صلح دینی میان این دو جامعه دینی دست یابیم، دستیابی صلح در جهان تسهیل خواهد شد.

رهبران مسیحی طی نامه خود از مسلمانان خواستند مسیحیان را برای گناهان گذشته خود چون جنگهای صلیبی و دستاویزهای جنگ علیه ترور ببخشند چرا که مسیح به آنها آموخته است : نخست چوب را از چشم خود به‌در‌آر، آنگاه بهتر خواهی دید تا پرِ کاه را از چشم برادرت بیرون کنی( انجیل  باب 7 آیه 5).

رهبران مسیحیتی خواستار گفتگوی بین ادیانی شدند که فراتر از رهبران دینی خاص و منتخب صورت گیرد. به جای آن رهبران هر دو دین باید از این گفتگوها برای برقراری روابط مؤثر استفاده کنند و آن را به نحوی شکل دهند که عشق مشترک نسبت به خداوند و یکدیگر منعکس شود.

پاسخ کلیسای ارتدکس روسیه

دپارتمان روابط خارجی کلیسا در مقر پاتریاک مسکو پاسخ خود را به نامه 138 نفر از علمای مسلمان آماده کرد.

رومن سیلانتیف دبیر شورای کلیسایی ارتدکس روسیه به ویژگی دوستانه نامه اشاره و ارزیابی مثبتی را از سهم کلیسا در توسعه روابط مسلمان - مسیحی یادآور شد.

وی اعتقاد دارد هنوز هم باورهای نادرستی درباره گفتگوی مسلمان – مسیحی وجود دارد که این باورها باید در مرحله اول مشخص شوند.

پاسخ رسمی واتیکان

به رغم تأخیر یکماه واتیکان در پاسخ به نامه علمای مسلمان جهان به رهبران مسیحی، کاردینالهای کاتولیک و کارشناسان اسلامی واتیکان پاسخ خود را منتشر کرد و رهبران مسلمان را به گفتگو دعوت کرد که نتیجه آن تشکیل کمیته دائمی گفتگوی مسلمنان و واتیکان شد.

کاردینالهای رم و مقامات واتیکان اعلام کردند که بسیاری از رهبران کاتولیک خواستار گفتگوی جدی با رهبران مسلمان هستند تا سوء‌تفاهم ها برطرف شوند.

بسیاری از رهبران مسیحی پاسخهای مثبتی به این نامه ارائه کرده‌اند، اما کاردینال ژان لوئیس توران رئیس شورای پاپی گفتگوی بین ادیان واتیکان در رابطه با اشتراک مسلمانان و مسیحیان در رابطه با خداوند، عشق و چگونگی تعبیر متون مقدس ابراز تردید کرد.

تغییر محتوای نامه علمای مسلمان به رهبران مسیحی

دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی پس از واکنشهای مختلفی که به نامه علمای مسلمان صورت گرفت به خبرنگار مهر گفت: نامه ای که در اجلاس اردن به اتفاق علمای مسلمان تصمیم به ارسال و امضای آن گرفتیم اعتراضی به اظهارات پاپ بندیکت شانزدهم بود نه دعوت به گفتگو!

آیت الله محمد علی تسخیری دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در رابطه با نامه علمای مسلمان به رهبران مسیحی سراسر جهان از جمله پاپ بندیکت شانزدهم، گفت: طی اجلاسی در کشور اردن، در جریان نوشتن این نامه قرار گرفتیم اما محتوای این نامه که در اجلاس اردن مشاهده کردیم چیزی نبود که پس از ارسال عنوان شد .

آیت تسخیری که نام وی به عنوان یکی از امضاء کنندگان نامه علمای مسلمان به رهبران مسیحی درج شده گفت: محتوای نامه ای که ما در جریان آن قرار گرفته بودیم اعتراض آمیز بود نه نامه ای مبنی بر تقاضای گفتگو!  ما هنوز هم در موضع گیری نسبت به سخنان اهانت آمیز پاپ درباره اسلام ثابت بوده و مواضع قبلی خود را حفظ کرده ایم. ما به کرات از واتیکان خواسته ایم جملات اهانت آمیز پاپ را از متن سخنرانی وی در رگنزبرگ در پایگاه اینترنتی واتیکان حذف کند که این درخواست تاکنون اجابت نشده و پاسخ مثبت دریافت نکرده است.

وی با اشاره به پاسخ واتیکان به این نامه که دعوت علمای مسلمان به مقر پاپ برای گفتگو بود اظهار داشت: تصور نمی کنم تعداد زیادی از علمای مسلمان حاضر به شرکت در چنین گفتگویی باشند علاوه بر آن ما عاملان تغییر محتوای نامه را همراهی نمی کنیم.